Tỏi quý Lý Sơn

Người dân mua bán tỏi tại đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi) - Ảnh: Trà Minh
Đó là chuyến thuyền mà ông đã bộc lộ vô cùng sinh động ở đoạn mở đầu truyện ngắn Lý Sơn mùa tỏi .
Có thể nói đó là tác phẩm văn học đầu tiên viết về... Tỏi Lý Sơn, và may mắn thay khi được viết bởi một cây bút truyện ngắn bậc thầy như Nguyễn Thành Long, đó là một truyện ngắn rất hay. Tôi đã nhờ đọc Lý Sơn mùa tỏi mà biết quê mình có một đặc sản lúc bấy giờ ít người chú ý là... Tỏi.
Mãi sau khi truyện ngắn Lý Sơn mùa tỏi ra đời hai thập kỷ, tôi mới có dịp ra thăm đảo Lý Sơn và tận mắt chứng kiến những thửa ruộng trồng tỏi của nông dân trên đảo. Đó là những tác phẩm nghệ thuật xếp đặt thật sự, quyến rũ khách thăm ngay từ cái nhìn trước hết, trước khi khách được nếm vị cay thơm đặc sắc của những tép tỏi trồng trên đất đảo.
Lý Sơn là một đảo núi lửa cũ, đất trên đảo là đất nham thạch núi lửa đã qua nghìn triệu năm. Nhưng nếu chỉ trồng trên đất này không thôi thì tỏi Lý Sơn chưa thể có hương vị đặc trưng độc đáo như vậy. Người trồng tỏi ở đây thật kỳ công, họ mang về từ biển những bao cát để trải trên bề mặt lớp đất trồng tỏi. Đó không phải cát biển bình thường mà là một loại cát đặc biệt: được tạo nên bởi những lớp vỏ hàu, vỏ ốc đã mủn qua thời gian hàng trăm nghìn năm. Cát ấy khi được trải trên đất trồng tỏi không chỉ làm cây tỏi tốt tươi, mà còn tạo cho củ tỏi một hương vị đặc biệt không loại tỏi nào trên thế giới này có được.
Tỏi Lý Sơn thơm dịu, cay dịu, không gây sốc cho người ăn và không để lại trong miệng mùi hôi của tỏi thường. Tép tỏi nhỏ nhưng chắc, và nó không chỉ là một thứ gia vị hảo hạng mà còn là một vị thuốc quý. Người Quảng Ngãi rất chuộng loại “tỏi một” của Lý Sơn - tức củ tỏi chỉ có một tép - khi ngâm rượu “tỏi một” thành một vị thuốc chữa cao huyết áp và mỡ máu, hạ cholesterol trong máu, nâng cao sức đề kháng của thân thể.
Tỏi Lý Sơn quý như thế nhưng suốt bao năm qua vẫn chỉ là loại hàng hóa thường lẫn lộn với nhiều loại gia vị khác. Chỉ người biết tính năng và công dụng của tỏi này mới quý. Nhưng không nhiều người biết đến tỏi Lý Sơn như một đặc sản. Nay thì tỏi Lý Sơn đã chính thức được xác nhận thương hiệu.
Từ chỗ “thơm tho ai biết ngát lừng ai hay” tới chỗ được công nhận là một quãng đường dài. Nhưng từ chỗ được công nhận bởi cơ quan chức năng quốc gia tới chỗ thật sự có thương hiệu, một thương hiệu lừng danh trên thương trường, quãng đường còn dài hơn. Nếu nhà văn Nguyễn Thành Long đã có công đầu đưa tỏi Lý Sơn vào văn học thì hiện nay lại cần một sự giao kèo tổng lực để truyền bá, giới thiệu tỏi Lý Sơn ra thương trường trong nước và quốc tế.
Tôi đã từng gửi tỏi Lý Sơn biếu bạn bè ở Pháp, Mỹ, và đã được đón nhận nhiệt liệt như chính hương vị của nó. Lý Sơn trong lịch sử từng là cứ khởi hành của những hải đội Hoàng Sa, và giờ vẫn là một “chiến hạm nổi” án ngữ và bảo vệ cho lãnh hải Quảng Ngãi, đặc biệt là Nhà máy lọc dầu Dung Quất. Nhưng Lý Sơn cũng là một địa chỉ du lịch đầy tiềm năng với tự nhiên đẹp tuyệt trần, và với một đặc sản bình dị nhưng khó quên: tỏi Lý Sơn.
THANH THẢO