Sau những tấm huy chương

Đội tuyển Olympic Vật lý quốc tế năm 2013 với năm thành viên đã đem về cho Việt Nam hai Huy chương vàng, một huy chương bạc và hai huy chương đồng Mỗi một tấm huân chương của học sinh Việt Nam có được tại các cuộc tranh tài đỉnh cao đã luôn làm nức lòng đông đảo những người quan hoài đến giáo dục, kể cả với những người vốn luôn nhìn giáo dục nước nhà bằng con mắt nghi ngại. Để có một tấm huân chương lóng lánh cần có quá nhiều nhân tố: tố chất và sự đoàn luyện của học trò, công sức của thầy cô, phụ huynh, máu nóng của những cán bộ làm mướn tác quản lý...Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, nhà giáo, những năm gần đây, thật may mắn, đội tuyển học trò giỏi nhà nước của chúng ta có được đầu vào tốt hơn, xuất hiện nhiều khuân mặt có tố chất. Nhưng cũng cần nói tới vai trò của những người làm công tác tổ chức, tuyển chọn cũng như hàng ngũ các nhà giáo làm công tác bồi dưỡng học sinh giỏi. Tháng 7 tới đây, Việt Nam sẽ là nước chủ nhà đăng cai Olympic Hóa học Quốc tế lần thứ 46, và dự định năm 2016, sẽ tiếp chuyện là nước chủ nhà của Olympic sinh học Quốc tế. Nhân dân điện tử có cuộc bàn bạc với PGS.TS Nguyễn Văn Minh – Hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm Hà Nội, người có nhiều năm làm công tác tổ chức, tuyển, tẩm bổ đội tuyển học sinh giỏi quốc tế. PV: Những năm gần đây, việc tổ chức các đoàn học trò Việt Nam dự các kỳ Olympic quốc tế có đổi mới gì, thưa ông? PGS.TS Nguyễn Văn Minh : Tùy theo môn thi mà việc thành lập đội tuyển được khai triển sớm hay muộn. Chẳng hạn như Hóa học là tháng 5, 6 bắt đầu thi. Vật lý có hai cấp là châu Á và quốc tế. Từ năm 2004, chúng ta bắt đầu tham gia khá đầy đủ và đều đặn các môn. Tuy nhiên, có thể nói Toán luôn là điểm nóng nhất. Thường Bộ GD-ĐT vẫn tổ chức tuyển vào đội tuyển quốc tế sau đó giao cho trường bồi bổ đội tuyển. Việc tuyển học trò tham dự đội tuyển do Cục khảo thí và Kiểm định chất lượng - Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) làm, công tác bổ dưỡng thì giao cho các trường: ĐH Tổng hợp cũ, hiện giờ là ĐH Khoa học Tự nhiên – ĐH quốc gia Hà Nội, ĐH Sư phạm... Trước đây, có thời đoạn bỏ chính sách tuyển thẳng nên các em được gọi vào đội tuyển rất lo lắng. Sau đó Bộ GD- ĐT thực hiện chính sách tuyển thẳng đối với những em vào đội tuyển quốc tế nên chiều hướng tốt lên nhiều. Gần đây công tác tổ chức đội tuyển không còn làm đơn lẻ mà thành hẳn thành chủ chương và liên tục nên không riêng học sinh mà các xuân đường ở các trường cũng có kế hoạch hẳn hoi hơn. Thêm nữa, các đề thi tuyển chọn của chúng ta bắt đầu tiến đến cập nhật với thể lệ thi quốc tế. Đông đảo bạn bè và người nhà đón đội tuyển tại trường bay. PV: Một trong những khâu quan trọng nhất là chọn lọc thành viên đội tuyển. Ông có thể cho biết việc này đang được thực hành thế nào không? PGS.TS Nguyễn Văn Minh: Riêng năm 2013, số học trò được chọn đưa lên là 1,5 lần. Đây là công việc rất khó do thứ nhất là ai đứng ra làm việc này, thứ hai là thời kì thường gấp rút, có những đội tuyển mà thời gian giữa các lần thi ngắn. VD như Vật lý thi rất gần nhau nên chọn xong là đi thi luôn, thi cả Châu Á lẫn quốc tế. Thứ ba việc này có rất nhiều áp lực. Khi có mấy đoàn Sinh, Toán, Hóa, Lý giao hẳn cho trường ĐH Sư phạm HN chọn lúc đó là điện thoại mình phải tắt. Tôi nói với các anh trong ban giám hiệu là mình nhận bổn phận với Bộ, với quốc gia. Do trường ĐH Sư phạm HN có trường chuyên, cũng có lúc có học trò nằm trong số được chọn vào đội tuyển nên thầy cô có những sức ép. Khâu ra đề thì phải mời khá nhiều thầy ra đề nhưng dùng đề của ai chỉ có một người biết. Như vậy gần như tuyệt đối. Năm nay sẽ bỏ dự tuyển, chọn bao lăm em là đi từng ấy. Việc lập đoàn dự tuyển cũng có những ưu điểm của nó. Nghĩa là anh vào đội dự tuyển không phải anh nghiễm nhiên đi, có sự chắt lọc trở lại. Nếu năm ngoái không chọn số dư mà vẫn lấy như thường nhật thì Ngô Phi Long (Huy chương vàng môn Vật lý - PV) bật ra ngoài. Nhưng khi chấm ba vòng để chọn tuyển chính thức thì Ngô Phi Long điểm cao nhất. Khi làm ba bài kiểm tra để chọn có những em giải nhất nhà nước thì vào đây điểm cũng khác. Khâu tuyển là phải khôn cùng thận trọng. PV: Điểm quyết định nữa cần được nhắc đến là hàng ngũ các thầy làm thuê tác bồi bổ? PGS.TS Nguyễn Văn Minh : Tôi làm trưởng khoa Vật lý năm 2010 và dự công tác này từ năm 2007, 2008. Khoa Vật lý khi đó đã chủ trương chuẩn bị một hàng ngũ. Trước đây, thường tổ chức một đợt đi mời anh A, anh B, anh C...Làm theo mùa vụ. Nhưng sau đó, đã hình thành một đội có thể đáp ứng các đề nghị cơ bản làm nòng cột và sau đó mời thêm các thầy có kinh nghiệm ở các đơn vị khác như ĐH nhà nước, các viện tham dự... Khi tôi lên làm hiệu trưởng tháng 4-2012, thì để chuẩn bị cho đợt thi cũng yêu cầu các khoa, đặc biệt là các đơn vị như khoa Toán, Lý, Hóa, Sinh... Hình thành một hàng ngũ có cận kề. Nên chi tham gia từ những năm tới đây có những thầy rất trẻ, có cả về chuyên môn, khả năng ngoại ngữ. Trong đội ngũ chuyên gia đưa đoàn cần phải có chuyên môn và giỏi tiếng. Tiếng mà không tốt nhiều khi không lý giải được với giám khảo. Đây là cái chúng ta cần giao hội. Thực tiễn khi thi, lúc chấm có sự bàn thảo khá bao tay trong ban giám khảo. Các em thường làm bài thi bằng tiếng Việt, người ta chấm trên cơ sở các biểu điểm. Và có những cái phải bàn cãi. Tranh luận ở đây cũng phải có thủ thuật . Chả hạn năm 2010, mình và thầy Khôi đưa đoàn đi thi Vật lý quốc tế tổ chức ở Thái Lan. Trong đó, đoàn mình có một em trước nhất không được gì, sau đó mình cũng phải bàn thảo với người ta và sau đó được huy chương đồng. Có học trò khi làm bài đã bỏ nhiều bước nếu luận bàn xong người ta cũng hợp nhất những gì mình đưa ra là đúng thì sẽ bảo vệ được thành tựu. Nhiều đoàn cũng có trường hợp đúng ra là được một bạc, ba đồng, thế nhưng ba đồng mình đừng bàn nữa mà phải xem em bạc có khả năng lên vàng hay không. Đó là lúc phải bàn thảo với nhau nhiều khi nảy lửa để nói rằng giải như vậy là chưa thỏa đáng. Trong này cũng có cái là danh dự quốc gia, nhưng cũng là bảo vệ tính khoa học chứ không phải nói không. PV: Ông có thể cho biết về đội ngũ các thầy cô làm mướn tác này ở trường ĐH Sư phạm HN nói riêng? PGS.TS Nguyễn Văn Minh: Tôi cho rằng đến giờ ở trường ĐH Sư phạm Hà Nội đã hình thành một đội ngũ về cơ bản là đảm bảo được cho công tác bổ dưỡng học trò của bốn môn cơ bản: Toán, Lý, Hóa, Sinh. Hóa học thì về cơ bản các điều kiện của mình không kém cạnh, nhưng tính chuyên nghiệp cần phải tăng lên nhiều. Tuy nhiên may mắn là đội hình bồi bổ ngoài những thầy cô có kinh nghiệm ở trường thiên nhiên, ở trường Sư phạm, còn có những thầy cô trẻ tham dự nhiều. Các hệ thống thi năm ngoái ổn cả. Riêng Sinh chưa bứt lên được. Hiện môn Sinh đã được bổ sung thêm ba tấn sĩ được đào tạo bài bản và rất trẻ tham gia tập hợp sâu vào việc này và một số tiến sĩ trẻ năm nay cỡ 36, 37 tuổi để tập kết cho Olympic sinh vật học năm 2016. PV: Các thầy bỏ nhiệt huyết “bổ dưỡng” học trò giỏi, vậy chúng ta đang “bồi bổ” các thầy như thế nào? PGS.TS Nguyễn Văn Minh: Có thể san sớt với nhau như thế này: Kinh phí bồi dưỡng cho các thầy trong một hai năm nay định mức cũng có tăng nhưng so với thực tiễn là rất ít. Một giờ của các thầy như năm 2012 đến giờ chỉ có vài trăn nghìn, không cao đâu. Bởi kiểu cần lao như thế này là cực kỳ đặc thù mà thấp hơn nhiều so với dậy thêm ở phổ thông. Đối với đội ngũ thầy cô này thì Bộ chẳng thể thoát ra được khỏi các quy định tài chính, nhưng trường thì cũng phải nghĩ đến những cơ chế đặc thù cho các thầy cô. Khác hẳn với dạy thường ngày, để dạy được một giờ như thế này các thầy cô phải chuẩn bị cả tháng. Nên phải tạo cơ chế đặc thù: những điều kiện nào thuận tiện, những chuyến công tác nào có ít thường những thầy cô này phải được ưu tiên trước trường cũng đã có chính sách rất rõ. Nhà trường bao giờ cũng là người đứng sau khích lệ cho toàn bộ mọi người. Tôi có ý tưởng xây dựng một đội ngũ các cán bộ tài năng của trường. Hàng ngũ này dự định gửi sang nước ngoài làm việc. Mỗi năm chỉ về làm việc ở đây ba tháng, ráng để diện tài năng là cho đi ra nước ngoài, sau đó về đây vừa giảng dạy, tham gia bồi dưỡng đội tuyển. PV: Tuy nhiên, thầy có giỏi mà trò, là nguồn vào mà không thật xuất sắc thì cũng rất khó ... PGS.TS Nguyễn Văn Minh: May mắn là giờ nhiều trường chuyên ở các tỉnh cũng đã chú trọng đến điều này. Mấy năm vừa rồi có những em ở tỉnh rất xa vào đội tuyển và được giải cao. Như vậy không phải riêng ở các tỉnh thành lớn mà ngay cả các tỉnh nếu giao hội tìm hiểu và bổ dưỡng học trò có tiềm năng thì đây là nguồn khá tốt cho sơn hà. Trong các kết quả, ngày nay, sinh học là môn có kết quả chưa cao, năm mới rồi đồng là chính. Căn do chính phải nói thẳng là thầy thì không kém nhưng các thử nghiệm sinh vật học thì đòi hỏi đầu tư rất lớn mà hệ thống đầu tư của mình ở các trường đại học cũng đã có các phòng nghiên cứu, nhưng các phòng nghiên cứu khác với những điều kiện thử nghiệm cho học trò phổ biến. Phòng thí điểm ở các trường thì cho giảng sư còn các phần khác tập trung vào nghiên cứu. Trong khi mặt bằng thi đòi hỏi không sâu về nghiên cứu mà gần với phổ quát nhưng cũng đòi hỏi thiết bị hiện đại. Đây cũng là khó khăn cho phía VN mình. Trong ngày mai, Bộ GD-ĐT cũng có chủ trương đầu tư cho các trường ĐH Sư phạm. Tôi cũng có đề xuất bổ sung một số thiết bị cho đào tạo, một số thiết bị phục cụ cho bồi bổ trong đó có bổ dưỡng học sinh giỏi. PV: Ngoài những nguyên tố mang tính điều kiện cần có trên, ông thường tâm niệm về điều gì khi làm thuê tác này? PGS.TS Nguyễn Văn Minh: Cần đặt lợi. Nhà nước lên đầu. Ai cũng nói như vậy nhưng để thực hiện như thế nào thì phải hiểu thật sâu sắc. Năm ngoái trường hợp loại một em của trường chuyên của Sư phạm đã lọt vào đội dự tuyển, bản thân tôi thấy đó là việc không dễ. Mà trường Sư phạm tổ chức chuẩn bị bài thẩm tra, đề rà soát cho đến khi chấm chính thức. Như thế có thể nói là đã vượt qua được tư tưởng giữa tình và lý. PV: Điều gì đã làm ông suy nghĩ nhất? PGS.TS Nguyễn Văn Minh: Thực ra, các em đã vào đến đây đều là những em xuất sắc cả. Nhưng để chọn đi thi thì đại diện cho quốc gia nên phải chọn những em tốt nhất. Cái khó là làm thế nào để đừng có lỗi nhỏ nào với các em, không để xảy ra sai sót. Tức là phải tạo ra cuộc chơi đồng đẳng để người được cũng thấy thỏa mãn và người không được cũng thấy thỏa mãn. Đó là điểm chủ chốt trong tuyển chọn. Điều thứ hai là vinh danh thì không hết được các thầy tham dự bồi bổ đội tuyển. Những thầy được bằng khen, giấy khen có nhẽ cũng chỉ là đại diện, những cống hiến của các thầy âm thầm và không đo đếm được. Đây là điều đáng cảm phục các thầy. Khi cần, tôi vẫn phóng xe máy đến nhà các thầy để xin đề, các thầy luôn sẵn sàng cho. Các thầy là những con người lao động quên mình, thỉnh thoảng không có điều kiện gì cả. Đây là cái chúng ta phải học. PV : Tháng 7 tới, VN sẽ là nước chủ nhà đăng cai Olympic Hóa học quốc tế lần thứ 46. Các thí sinh sẽ thi phần thi thực nghiệm tại ĐH Sư phạm Hà Nội. Trường đã có sự chuẩn bị như thế nào, thưa ông? PGS.TS Nguyễn Văn Minh: Năm nay, thi Olympic Hóa học quốc tế thực hành vào tháng 7, cái này Bộ đã giao cho trường ĐH thiên nhiên (ĐH quốc gia Hà Nội) đăng cai, phần thi lý thuyết sẽ thi ở Trung tâm Hội nghị quốc gia, còn phần thi thực nghiệm sẽ làm ở đây. Hiện trường dành hai tầng rưỡi ở nhà K để phục vụ cho kỳ thi. Đoàn công tác vào xem đã nhận xét chưa có nước nào người ta chuẩn bị thận trọng như ở VN. Tôi đã đi nhiều nước, có thể nói chuẩn bị của chúng ta về cơ sở vật chất là không kém cạnh mặc dầu chúng ta ít tiền. Đồng thời, chúng ta cũng chuẩn bị một hàng ngũ chuyên gia có kinh nghiệm dự các kỳ thi quốc tế và có khả năng nhóng cả thảy các vấn đề. PV: Xin cảm ơn ông!