Việt Nam: Giấc mơ thành quốc gia thượng đẳng?

Tháng 11 năm ngoái (2013) người thứ 90 triệu của Việt Nam ra đời. Khoảng 10 năm nữa dân số Việt Nam sẽ gần 100 triệu. Trên thế giới hiếm có một giang san có số dân đông như vậy lại có sự thống nhất cao về văn hóa, ngôn ngữ, và nằm giữa một vùng phát triển năng động. Với tiềm năng như vậy, chúng ta có thể hy vọng giang san mình vươn lên thành một nhà nước giàu mạnh không? Chắc chắn tuyệt đại đa số người Việt Nam đều có ước mong đó. Nhưng để giấc mơ đó trở nên hiện thực cần những điều kiện gì, hiện thời phải chuẩn bị những tiền đề gì? Về vấn đề này, lẽ ra trong nước phải dấy lên một phong trào trao đổi sôi nổi về vị trí của Việt Nam bây giờ và triển vọng về một ngày mai dài hạn. Lãnh đạo lẽ ra phải kêu gọi trí thức trong và ngoài nước nghiên cứu, luận bàn để đưa ra được tầm nhìn có căn cứ khoa học về tương lai, từ đó tạo sự tin cẩn cho quần chúng. #, Khuyến khích người dân nắm hướng vào đích được xã hội đồng thuận. Kinh nghiệm thế giới: nhà nước thượng đẳng bắt đầu như thế nào? Nhìn quanh thế giới, xưa cũng như nay, nước nào có lãnh đạo và trí thức quan hoài về ngày mai giang san và đưa ra được đích có căn cứ khoa học và hợp với giấc mơ của tuyệt đại quần chúng thì sau đó phát triển nhanh, chuyển hoán hẳn vị trí của tổ quốc trên bản đồ thế giới. Sĩ phu và trí thức Nhật Bản thời Minh Trị thấy mình là một tiểu quốc trước sức mạnh của các nước Âu Mỹ, họ đã kiên tâm học tập Tây phương và canh tân thể chế để đưa Nhật trở thành một nhà nước thượng đẳng (chữ của những nhà nghiên cứu khi nói về hoài bão của lãnh đạo thời Minh Trị), tránh nguy cơ lệ thuộc nước ngoài. Và họ đã thành công. Lãnh đạo Hàn Quốc vào đầu thập niên 1960, với ý thức dân tộc cao độ, đã đưa ra quyết tâm thoát khỏi vị trí thấp kém của đất nước, đặt ra phương châm học tập Nhật, Mỹ, trọng dụng nhân kiệt, tổ chức bộ máy hiệu suất để vạch ra chiến lược và thực hiện chiến lược phát triển. Và họ đã thành công. Ở mỗi khúc ngoặt của lịch sử, vai trò của lãnh đạo và trí thức đặc biệt quan yếu. Trong năm qua ta cũng thấy điều đó. Tại Nhật, thủ tướng Abe Shinzo hạ kiên tâm hồi phục kinh tế, quyết đưa nước Nhật trở lại vị trí đã có 20 năm trước. Trí thức, học giả hăng hái dự đàm đạo để chính sách của Abe đưa lại hiệu quả tốt nhất. Nhiều viện nghiên cứu triển khai các đề tài liên tưởng. Viện nghiên cứu kinh tế Nhật Bản (JCER) vừa ban bố kết quả dự báo về kinh tế thế giới vào năm 2050, và đưa ra các kịch bản cho Nhật Bản, trong đó có kịch bản duy trì được vị trí thượng đẳng nếu thực hiện các canh tân về dân số, về thị trường cần lao, về chiến lược hệ trọng đến cách tân công nghệ và giáo dục. Lãnh đạo Indonesia gần đây nói về "nền kinh tế 1.000 tỉ đôla", một nền kinh tế đủ lớn để có một ảnh hưởng nhất thiết trên thế giới. Tổng sản phẩm trong nước (GDP) của Indonesia hiện nay (năm 2012) là 878 tỉ USD nên chỉ cần vài năm nữa là đạt được đích đó. Nhưng lãnh đạo Indonessia muốn nhấn mạnh cái mốc đó để khơi dậy sự nao nức trong nhân dân, từ đó tạo khí thế đưa đất nước tiến xa hơn. Trước đây, vào năm 2009, sau khi đắc cử nhiệm kỳ 2, tổng thống Yudhoyono thúc đẩy lập Chiến lược phát triển kinh tế 15 năm (2011-2025) với phương châm kế hoạch phải phát huy được hết tiềm năng của Indonesia và khi ban bố phải "thể hiện được ý chí phát triển không có gì đáng mắc cỡ với thế giới". Lời nói đó có sức hiệu triệu cao. Cách mô tả lòng kiêu hãnh dân tộc và ý chí của Hàn Quốc gần đây cũng đáng chú ý. Cuối năm 2011, nhân đăng cai tổ chức Hội nghị 20 nước (G20) có vị trí quan yếu trên thế giới, Hàn Quốc đã vận động quần chúng. # Tinh thần hơn nữa khả năng của dân tộc mình, quyết vươn lên ngang hàng các nước tiền tiến. Họ đưa ra các đích như "đồng hành cùng thế giới và trở thành nhà nước được thế giới kính trọng", "tiến vào trọng tâm của thế giới" (để trở nên quốc gia có ảnh hưởng trên vũ đài quốc tế), v.V... Năm 2013 nhân sự kiện dân số vừa tăng lên 50 triệu và thu nhập bình quân đầu người đã đạt 20.000 USD họ chợt nhận thấy rằng một nước có một quy mô dân số nhất mực (trên 50 triệu) và được hưởng một mức sống cao (trên 20.000 USD) sẽ có ảnh hưởng trên thế giới và được cộng đồng quốc tế coi trọng. Hàn Quốc tự hào đã đạt được cả hai điều kiện đó và đưa ra tiêu chuẩn quốc gia "5020" để động viên nhân dân. Theo tiêu chuẩn này trên thế giới chỉ có bảy nước mà Hàn Quốc là một. Tại Á châu chỉ có họ và Nhật Bản. Để đưa ra được đích phát triển quốc gia rõ ràng, khả thi, dễ hiểu và đáp ứng được giấc mơ của nhân dân, lãnh đạo phải có tinh thần yêu nước, có ý thức bổn phận, có tầm nhìn cao và xa, với khảng khái tạo ra các bước ngoặt lịch sử cho dân tộc và kết hợp được trí tuệ của giới trí thức. Từ đó dấy lên một không khí nô nức, tin tưởng trong xã hội. Ảnh minh họa Việt Nam hiện thời và tương lai Trở lại vấn đề của Việt Nam. Việt Nam hiện thời đang ở đâu trên bản đồ kinh tế thế giới? Về dân số Việt Nam xếp thứ 13. Về trình độ phát triển, phải xét nhiều tiêu chí. Tiêu chí tổng thống nhất là thu nhập đầu người. Tiêu chí này cũng còn nhiều hạn chế nhưng nhìn chung cũng phản chiếu được trình độ phát triển của một nước. Vào năm 2012, thu nhập (GDP) đầu người của Việt Nam là 1.750 USD, xếp thứ 140 trong gần 200 nước lớn nhỏ trên thế giới. Vì dân số tương đối đông nên vị trí của GDP (năm 2012 là 157 tỉ USD) cao hơn nhưng cũng chiở̉ hạng 58. Tại vùng Đông Á hiện nay, GDP đầu người của Việt Nam chỉ cao hơn Cambodia, Lào và Myanmar. Đó là nhìn mặt tổng quát và định lượng được. Nhìn từ nhiều mặt khác, ta cũng thấy rất bức xúc về hình ảnh Việt Nam trên thế giới. Chả hạn, hiện, tại Hàn Quốc có độ 9 vạn người Việt Nam, trong đó độ 3 vạn là phụ nữ sang lập gia đình ở xứ này (không ít trường hợp vì lý do kinh tế), khoảng 6 vạn là cần lao (theo dạng xuất khẩu) và vài ngàn sinh viên. Còn tại Việt Nam người Hàn Quốc cũng có độ 9 vạn nhưng họ đến đẵn làm quản lý, làm chủ doanh nghiệp hoặc dạy học. Nói chung là sự giao lưu về lao động giữa hai nước đang có sự bất tương xứng không mấy danh dự đối với người Việt Nam. Lãnh đạo Việt Nam phải bức xúc với hiện tượng này và phải đáp cho quần chúng câu hỏi: bao giờ Việt Nam sẽ theo kịp Hàn Quốc để xóa đi sự bất bình đẳng trong quan hệ cần lao bây chừ? Nhìn lại thời gian từ khi sơn hà thống nhất đến nay ta thấy đã gần 40 năm. Nếu so với tình trạng thiếu ăn trong khoảng 10 năm đầu và còn tới 70% dân số thuộc hộ nghèo vào cuối thập niên 1980 thì tình hình hiện thời đã cải thiện vượt bậc. Nhưng để có được sự cải thiện đó Việt Nam đã mất quá nhiều thời kì, và như ta đã thấy vị trí hiện trên vũ đài thế giới còn rất thấp. Hàn Quốc lúc kết thúc chiến tranh Triều Tiên (1953) là một trong những nước nghèo nhất thế giới, nhiều người dân phải gọt vỏ thông luộc ăn cho đỡ đói. Nhưng chỉ 43 năm sau họ phát triển thành nước thu nhập cao và trở thành thành viên của Tổ chức cộng tác và Phát triển Kinh tế (OECD), thường được gọi là câu lạc bộ của các nước giàu. Vị thế của họ sau đó cũng tăng nhanh như ta đã thấy. Nhật Bản, Hàn Quốc và nhiều nước khác đã làm được những kỳ tích trong phát triển, biến đất nước thành quốc gia thượng đẳng, đưa lại vinh diệu, kiêu hãnh cho dân tộc. Không lẽ Việt Nam cam chịu là một đất nước đông dân nhưng chỉ phát triển với tốc độ làng nhàng như hiện? Gần đây những dự báo về kinh tế ASEAN của nhà băng phát triển Á Châu (ADB) hay của Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) cho rằng Việt Nam sẽ phát triển ở tốc độ cao hơn nhiều nước trong khối (chỉ vì là nước đi sau nên dễ phát triển với tốc độ cao hơn). Nhưng vì trình độ phát triển hiện quá thấp nên vị trí của Việt Nam trong ngày mai không đổi thay bao nhiêu. Theo ADB, từ nay đến năm 2030, Việt Nam phát triển làng nhàng 7,2%, và GDP vào năm 2030 là 416 tỉ USD, chỉ bằng 40% của Thái Lan, 17% của Indonesia và nhỏ hơn Malaysia và Philippines. Dự báo này dựa trên tiền đề không có những cải cách lớn về thiết chế. Nói cách khác, nếu lãnh đạo Việt Nam quyết tâm đưa đất nước tiến xa, cải thiện hẳn địa vị của Việt Nam trên vũ đài thế giới thì phải mạnh dạn cải cách thiết chế, khẩn trương thực hành chương trình tái cấu trúc kinh tế đã đề ra, để sau đó chuẩn bị chiến lược đưa giang sơn vào một kỷ nguyên mới. Trần Văn Thọ (Theo thương nhân Sài Gòn Cuối cạ )